Sekseneutraal taalgebruik en sekseneutrale voornaamwoorden

Enige tijd geleden zegde ik toe om mijn pleidooi voor sekseneutrale voornaamwoorden toe te lichten.

Bij deze een korte apologie. [Update 20 november: dit blijkt maar zeer gedeeltelijk nodig. In het Engelse taalgebied voert men deze discussie al eeuwen! blijkt mij na eenvoudig googelen op `gender neutral pronouns'. Zie zeker ook gender neutral pronouns op de engelse wikipedia.]

Van de vele vormen van discriminatie waar onze wereld door wordt geplaagd, is de seksediscriminatie in mijn ogen misschien wel de meest moeilijke om te bestrijden.
`Discriminatie' betekent letterlijk niets anders dan `onderscheid maken'. Maar ieder mens is anders, dus ieder mens is verschillend, dus bedoelen we met discriminatie eigenlijk:

Discriminatie is mensen in verschillende groepen indelen, en het verschil belangrijk vinden.

Discriminatie wordt daarná dan vaak: een verschillende behandeling rechtvaardigen, een ongelijkwaardige behandeling creëren en in stand houden.

Maar alles begint bij het opmerken van het verschil, en er vervolgens belang aan hechten. Wie nog nooit gemerkt heeft dat mensen een voorkeurshand hebben voor schrijven, die kan linkshandigen als groep niet bewust discrimineren, omdat het bestaan van linkshandigen voor zo iemand verborgen is. Maar ook iemand die het verschil wel opmerkt maar het niet zo belangrijk vindt, en er vervolgens geen groepsindeling aan koppelt, zal niet snel in negatieve of positieve zin bewust discrimineren.

&&&&&&&&

Echter, bij het leren van een taal zoals Nederlands, krijgen zeer kleine kinderen al vanaf dag 1 ingeprent dat de verschillen tussen man en vrouw van het allergrootste belang zijn, in wat voor situatie dan ook (ook als het er eigenlijk voor het kind niet toe doet van welk geslacht iemand is).

Hoe gaat dat in vier* werk? (`vier' is een sekseneutraal persoonlijk voornaamwoord, zie verder in deze post).

Welnu, een kind leert dat vij*, om goed te praten, eerst van alle personen (zoals de bakker, of Hans, of oma, of het buurkind) moet vaststellen wat hun geslacht is. Het kind leert zo dat dit een wezenskenmerk is, zonder hetwelk je niet over mensen kan praten.

Wat doet het ertoe, of de bakker een vrouw of een man is, als je alleen maar daarheen gaat voor een brood, en je daarover wilt vertellen?

`Ik ging naar de bakker mamma, en ik zag Sonja en.... [hij? zij? het kind aarzelt] hij zei dat het brood op was.' `Maar kind toch, Sonja is toch een zij!' (Volwassenen vinden dat belangrijker dan dat het brood op is. Waarom? Omdat ze zelf ook zo zijn grootgebracht.).

&&&&&&&&&

En dit fenomeen zet dagelijks door, voor ons allemaal. Wie ook maar enigszins bekend is met neurolinguïstisch programmeren (NLP) zal snel zien dat wij door onze taal geprogrammeerd worden om de verschillen tussen mannen en vrouwen en de indeling in deze twee groepen als uiterst belangrijk te zien.

Maar een dergelijke programmering brengt ook de negatieve aspecten van seksediscriminatie met zich mee. En die negatieve aspecten zijn zo talrijk en ingrijpend, in mijn ogen. En zoals ik het zie, voor beide groepen gelijkelijk belemmerend, hoewel ik dat hier niet ga toelichten, en ik zeker geen enkel uitwas wil verdedigen, integendeel. Uitwassen komen voort uit de basispremisse, dat het verschil tussen vrouwen en mannen zo overheersend belangrijk en fundamenteel is.

$$$$$$

Hebben wij in de taal aparte voornaamwoorden voor linkshandigen en rechtshandigen? Moeten wij als wij het over de bakker willen hebben, weten welke hand vij als voorkeurshand heeft? Moeten wij weten welke leeftijd de bakker heeft? Moeten wij weten wat voor levensovertuiging de bakker aanhangt? Neen.

Maar we moeten wel weten wat de bakker precies tussen de benen heeft. Ook al komen we daarvoor absoluut niet bij de bakker.

$$$$$$

Met dit taalgebruik zorgen we ervoor dat we een Nederlandse man van 45 zeg, meer overeenkomsten vinden hebben met een Bosjesman van 87, dan met een Nederlandse vrouw van 45, die ruwweg dezelfde achtergrond, opleiding en levensovertuiging als de Nederlandse man heeft.

En de belachelijkheid daarvan ben ik langzamerhand steeds meer beu. (Hoe beu, kun je zien aan het feit dat ik in deze post toch maar even hoofdletters en ouderwets Nederlands gebruik. Want ik vind het belangrijker dat de boodschap overkomt dan dat de vorm modern of fraai is.).

Vandaar dus op deze site een uitgewerkt voorstel voor sekseneutrale voornaamwoorden. Het gebruik van deze voornaamwoorden zal je een bijzondere ervaring opleveren, dat beloof ik. Namelijk het sekseneutraal denken. De mogelijkheid om over een bakker te denken, zonder daarbij in te moeten vullen of deze lijdt/zal lijden/heeft geleden aan zaadlozing dan wel menstruatie.

Enjoy! (zie onder)

######

De volgende woordjes kunnen dienst doen als sekseneutrale persoonlijke voornaamwoorden. Gebruik ervan lijkt mij handig en voorkomt seksediscriminatie.

vij [zij, hij]

hav [haar, hem]

vier (enkelvoud), viere (meervoud) [haar, zijn]

wiers [wier, wiens]


Bijvoorbeeld: `de Waal en viere oevers', `het parlement en vier voorzitter, wiers duidelijke taal hav niet in dank werd afgenomen, hoewel vij ...'.

Het bezwaar dat `vier' al een andere betekenis heeft vervalt wanneer je het vergelijkt met `haar' en `zijn'.